Propolis tedavi edici ve koruyucu etkileriyle yüzyıllardır farklı coğrafya ve kültürlerde kullanılmaktadır. Her geçen gün yapılan araştırmalarla değeri daha çok anlaşılan propolis mutlaka elimizin altında bulunması gereken bir arı ürünü. Peki propolis nedir, propolisin içeriğinde neler var, propolisin kimyasal bileşkeleri nelerdir?
Propolis nedir?
Propolis “şehrin koruyucusu” anlamına gelen bir arı ürünüdür. Bazı kaynaklarda propolis Rus Penisilini olarak da adlandırılmaktadır. Reçine benzeri bir madde olan propolis bal arıları tarafından kovanda bulunan çatlak ve delikleri kapatmak, kovan duvarlarını düzeltmek ve kovan içindeki ısı ve nem oranını dengede tutmak için kullanılmaktadır. Propolis, bal arılarının ağaç ve bazı odunsu bitkilerin çiçek, tomurcuk ve yapraklarından topladığı reçine ve özsuları kendi enzimleriyle birleştirerek ürettikleri yapışkan dokulu, doğal bir maddedir. Propolis ekstraktları genel olarak ham propolisin çeşitli solventlere yatırarak çıkartılmaktadır ancak ultrason ve mikrodalga gibi teknolojilerin kullanıldığı başka ekstrakt yöntemleri de mevcuttur.
Propolis, içeriğinde bulunan kimyasal bileşkelerin tedavi edici etkileri nedeniyle tıbbi ve diş ile ilgili alanlarda kullanılmaktadır. Propoliste bulunan kimyasal bileşkeler oldukça komplekstir; bugüne kadar yapılan araştırmalar propolisin içeriğinde 300’den fazla bileşke olduğunu göstermiştir. Pek çok araştırma propolisin kompleks içeriğinin yarattığı etkileri gözlemlemiştir. Ancak propolisin kimyasal içeriği propolisin alındığı bölgenin coğrafi ve bitkisel çeşitliliğine ve arı türlerine bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Coğrafi bölge, flora ve propolis
Ham propolisin içerisinde bulunan bitki dokularının anatomik karakteristikleri, propolisin kökeni hakkında bir kanıt oluşturabilir. Çin, Kore, Hırvatistan, Tayvan, Yeni Zelanda ve Afrika gibi farklı bölgelerden alınan propolis benzer kavak ağacı tipi kimyasal özellikler gösterir. Avrupa bölgesinde yaygın olarak bulunan Apis mellifera bal arısı daha çok kavak ağacı çiçeklerinin özsularını toplama eğilimindedirler.
Avrupa, Kuzey Amerika, Asya’nın tropikal olmayan bölgeleri, Yeni Zelanda ve Afrika’nın bazı bölgelerinden toplanan propolis yüksek flavonoid, flavone, fenol ve esterler gibi yine kavak ağacına özgü kimyasal karakteristiklere sahiptir.
Propolis ekstrakt üretiminde kullanılan solventler
Propolis kompleks yapısı nedeniyle bir solvent ile çözülmeden, doğrudan kullanılamaz. Ekstrakt yapımında en çok kullanılan solventler su, metanol, etanol, kloroform, diklorometan, eter ve asetondur.
Propolisin yapısında bulunan pek çok kimyasal bileşke su ya da alkol ile çözünebilir. Solvent, propolisin yapısında bulunan ana bileşkeleri ve antibakteriyal etkileri gibi etkilerini korurken, işe yaramayan kısımları ortadan kaldırmalıdır. Propolisin içeriği coğrafi bölgeye göre değişkenlik gösterdiği için kullanılacak solventin seçimi oldukça önemlidir.
Propolisin içeriğinde neler var?
Propoliste bulunan temel bileşkeler: reçine (%50-%70), yağ ve balmumu (%30-%50) ve amino asitler, mineraller, şekerler, B, C ve E vitamini, flavonoidler, fenoller ve aromatik bileşenlerdir.
Reçine
Reçine, ağaçların dal ve gövdelerinden genellikle bahar aylarında salgıladığı bir özsudur.
Balmumu
Balmumu genellikle bal arıları tarafından üretilen, sarı renkli, yumuşak ve emilebilen bir maddedir. Balmumunda esterler, asitler, yüksek yağ alkolleri ve bazen serbest hidrokarbonlar bulunur. Balmumu sabit ve nem tutucu bir maddedir ancak ısıya ve mekanik baskıya dayanıklı değildir.
Çiçek poleni
Çiçek poleninin besin değerleri son derece yüksektir ve 96’dan fazla besin maddesi içerir. Polenin tam içeriği bal arısının poleni topladığı çiçeklere göre değişir. Çiçek poleninin içeriği amino asitler, vitaminler, mineraller ve hormonlar açısından zengindir.
Fenoller
Fenoller tıpta antiseptik olarak kullanılmaktadır. Fenoller yüksek asiditeye sahiptirler. Bitkilerin fenolik bileşkelerinde flavanoidler, fenolik asitler, tanenler, stilbenler, kurkuminoidler, kumarinler ve kininler bulunur. Bu bileşkeler propolisin antioksidan, antikanser, antimutajen ve antiinflamatuar özelliklerini sağlar.
Flavonidler propoliste bulunan ana polifenollerdendir. Flavonid içeriği bir propolisin kalitesini ortaya koyan temel kriterlerdendir.
Terpenler
Bütün bitkiler farklı fonksiyonları olan birincil ve sekonder metabolitler üretirler. Birincil metabolitler arasında hücre için gerekli olan amino asitler, basit şekerler, nükleik asitler ve lipidler bulunur. Sekonder metabolitler strese karşı üretilen bileşkeler ile terpenler, alkaloidler ve fenolik bileşkeler yer alır. Bunların arasında terpenler en yüksek miktardadır ve bitkilerin savunma mekanizmalarını etkilerler. Terpenler ayrıca yüksek derecede antimikrobiyal ve antifungal etkilere sahiptirler.
Propolisin reçine benzeri karakteristik kokusunu terpenler sağlar ve kaliteli propolisin sahte propolisten ayrılmasında önemli bir rolü vardır. Propolisin antioksidan ve antimikrobiyal özellikleri terpenlere bağlıdır.
Hidrokarbonlar
Hidrokarbonlar propolisin temel bileşkeleridir. Geçtiğimiz yıllarda, farklı coğrafi bölgelerden toplanmış propolisin içerisindeki alkanlar, alkaidler, esterler, yağ asitleri ve steroitler tanımlanmıştır.
Mineraller
Araştırmalar farklı bölgelerden toplanmış propolisin içeriğinde kalsiyum, magnezyum, alüminyum, karbon, demir, manganez, nikel ve çinko gibi nadir elementlerin bulunduğunu göstermiştir.
Karbonhidratlar
Propolis içeriğindeki karbonhidratların kökeni henüz bilinmemektedir. Hem nektar hem de bal glikoz, fruktoz ve sakarız kaynaklarıdır. Buna ek olarak, reçinelerde pek çok şeker, şeker alkolleri ve asitler bulunur ve bunlar propoliste bulunan potansiyel şekerin kaynağı olarak düşünülmektedir.
Vitaminler
Araştırmalara göre propoliste E, C, B1, B2 ve B6 vitaminleri bulunmaktadır. Bunların kaynakları çiçek polenleridir. Araştırmacılar propoliste bulunan vitaminlerin tedavi edici etkilerini vurgulamaktadırlar.
Anadolu’nun en iyi arıcılarından toplanan ve besin değerlerini yitirmemesi için özenle işlenerek şişelenen yerel üretim By Propolis propolis ekstrakt satın almak için tıklayın.
Kaynak
